لقب صدیق متعلق به کیست؟

بیان شبهه:

فردی به نام عبدالرحمن حسین زاده در یک تحقیقی که در شبکه اجتماعی تلگرام منتشر شده است، مدعی است که ابوبکر دارای صفت صدیق بوده و این ادعا را از کتب خاصه و مورد تایید شیعه اثبات کرده است. در این نوشتار از چندین کتاب تفسیری^[1] و غیر تفسیری نامبرده است که به نوعی بعضی از امامان شیعه در رابطه با صدیق بدون ابوبکر صحه گذارده‌اند و آن را تأیید کرده‌اند.

پاسخ شبهه:

اولاً: آنچه در روایات شیعه دیده می شود اینست که امیرالمومنین علیه السلام را پیامبر صل الله علیه وآله وسلم صدیق خوانده اند: جالبتر اینکه به تصریح خود منابع عامه لقب صدیق برای حضرت آورده شده است:

• قال رسول الله (صل الله علیه وآله وسلم):«ان هذا اول من آمن بی و هذا اول من یصافحنی و هذا صدیق الاکبر»^[2]
  علی (علیه السلام) اول کسی است که به من ایمان آورد و اول کسی است که با من بیعت کرده و اوست صدیق اکبر.

• قال رسول الله (صل الله علیه وآله وسلم): «هذا اول من آمن بی و صدقنی و صلی معی»^[3]
• أَخَذَ رَسُولُ اللهِ (صل الله علیه وآله وسلم) بِيَدِ عَلِيٍّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، فَقَالَ: «إِنَّ هَذَا أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِي، وَهُوَ أَوَّلُ مَنْ يُصافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَهَذَا الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ…^[4]
• سمعت رسول الله (صل الله علیه وآله وسلم) يَقُولُ: سَتَكُونُ بَعْدِي فِتْنَةٌ، فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَالْزَمُوا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ، فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ يَرَانِي، وَأَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ، هُوَ الصِّدِّيقُ الأَكْبَرُ…^[5]
• قال رسول اللّه (صل الله علیه وآله وسلم) سباق الأمم ثلاثة لم يشركوا باللّه طرفة عين، علي بن ابى طالب، و صاحب ياسين، و مؤمن آل فرعون، فهم الصديقون، حبيب النجار مؤمن آل ياسين، و حزقيل مؤمن‌.^[6]
• قال رسول الله: الصديقون ثلاثة: حبيب النجار مؤمن آل يس الذي قال: {يا قوم اتَّبِعُوا المَرْسَلِينَ} وَحِزْقِيلُ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ الَّذِي قَالَ: {أَتَقْتُلُونَ رَجُلاً أَنْ يَقُولَ رَبِّيَ الله} وَعَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَهُوَ أَفْضَلُهُمْ.^[7]
• واخرج البخاری فی تاریخه عن ابن عباس قال (صل الله علیه وآله وسلم) الصدیقون ثلاثة حزقیل مؤمن آل فرعون وحبیب النجار صاحب آل یاسین وعلی بن ابی طالب.^[8]

ثانیاً: همچنین خود حضرت در پیش روی صحابه سلف خود را به این لقب می خوانند، و میگویند غیر از من کسی این ادعا رو نمیکنه مگر کذاب و در هیک کجا ثبت نگردیده است که کسی به این سخن حضرت خرده ای بگیرد و  اعتراض نماید:

• سَمِعْتُ عَلِيًّا يَقُولُ: أَنَا عبد الله وأخو رسوله، وَأَنَا الصِّدِّيقُ الأَكْبَرُ، لا يَقُولُهَا بَعْدِي إِلا كاذب مفتر، صليت مع رسول الله قَبْلَ النَّاسِ بِسَبْعِ سِنِينَ قَبْلَ أَنْ يَعْبُدَهُ أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ.^[9]

 ثالثاً: از طرف دیگر بسیاری از علمای اهل سنت اعتراف کرده‌اند که این لقب، شایسته ابوبکر نیست و حدیث آن جعلی است.

• عَنِ النَّبِيِّ (صل الله علیه وآله وسلم) قَالَ: ” رَأَيْتُ لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي فِي الْعَرْشِ فِرْنَدَةً خَضْرَاءَ فِيهَا مَكْتُوبٌ بِنُورٍ أَبْيَضَ: لَا إِلَه إِلَّا الله مُحَمَّد رَسُولُ اللَّهِ أَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ عمر الْفَارُوق “.
  هَذَا حديح [حَدِيث] لَا يَصح، وَالْمُتَّهَم بِهِ عمر بن إِسْمَاعِيلَ قَالَ يَحْيَى: لَيْسَ بشئ كَذَّاب دجال سوء خَبِيث وَقَالَ النَّسَائِيّ وَالدَّارَقُطْنِيّ: مَتْرُوك الحَدِيث.^[10]

رابعاً:  شبهه گر با زیرکی متن هایی را از کتب شیعه به صورت ناقص بیان می کند و ادعا دارد امامان شیعه هم به صدیق بودن ابوبکر اذعان دارند^[11]، اما با مراجعه به رفرنس های داده شده می بینیم که اینچنین نیست:

الف-در تفسیر مجمع البیان می بینیم نویسنده وقتی میخواهد به معنای عبارت قرآنی بپردازد با چنین جمله ای شروع می کند:

«وَ اَلَّذِي جَاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ» اختلف في المعنى به^[12]:

1- قيل الذي جاء بالصدق محمد ص جاء بالقرآن و صدق به المؤمنون فهو حجتهم في الدنيا و الآخرة عن ابن زيد و قتادة و مقاتل و احتجوا بقوله «أُولَئِكَ هُمُ اَلْمُتَّقُونَ»

2- و قيل الذي جاء بالصدق و هو القرآن جبرائيل و صدق به محمد صل الله علیه وآله وسلم تلقاه بالقبول عن السدي و

3-  قيل الذي جاء بالصدق و هو قول لا إله إلا الله هو محمد ص و صدق به هو أيضا و بلغه إلى الخلق عن ابن عباس قال و لو كان المصدق به غيره لقال و الذي صدق به و هذا أقوى الأقوال

4- و قيل الذي جاء بالصدق رسول الله ص و صدق به أبو بكر عن أبي العالية و الكلبي

5- و قيل الذي جاء بالصدق الأنبياء و صدق به أتباعهم عن عطاء و الربيع و على هذا فيكون الذي للجنس كما في قول الشاعر: و إن الذي حانت بفلج دماؤهم هم القوم كل القوم يا أم خالد

6- و قيل الذي جاء بالصدق محمد ص و صدق به علي بن أبي طالب علیه السلام عن مجاهد و رواه الضحاك عن ابن عباس و المروي عن أئمة الهدى علیه السلام من آل محمد صل الله علیه وآله وسلم.

همانطور که مشخص است برای این آیه اقوال مختلفی مطرح شده است که به صورت مجزا در اینجا بیان کردیم. اما نکته حائز اهمیت این است که در آن قولی که ابوبکر به عنوان صدیق مطرح شده است اولاً از طرف نویسنده صحه‌ای بر آن گذاشته نشده است و صرفاً یکی از اقوال را بیان کرده است. نکته مهم دوم این است که بر طبق همان قول هیچ تاییدی از طرف امیرالمومنین علیه السلام و فرزندانش صورت نگرفته است، بلکه برعکس تأیید از سوی ائمه اطهار علیهم السلام بر این است که صدیق در این آیه در شان امیرالمومنین علیه السلام بیان شده است.

ب- با بررسی این روایت در می‌یابیم که در بخش فضائل امام محمدباقر علیه السلام نقل شده است و صاحب کتاب روایات مختلفی را از کتاب‌ها مختلف و نویسنده‌های مختلف نقل کرده است. از جمله همین روایت مورد بحث که با مراجعه به یک صفحه قبل متوجه می‌شویم که این روایتی است که ابوالفرج بن جوزی حنفی در کتابش آورده و به امام باقر علیه السلام نسبت داده است و اربلی نیز آن را عینا نقل کرده است. پس نمی­توان آن روایت را به شیعه نسبت دهد. همچنین در سه روایت بعد از این روایت مورد بحث می‌بینیم نویسنده کتاب عیناً می‌گوید «آخر كلام ابن الجوزي في هذا الباب»^[13] پس درواقع نقل اربلی، نقل از کتب عامه است که او به خاطر رعایت امانت آن را به صورت کامل آورده است، نه اعتقاد خود او و یا حتی یک روایت با اسناد مربوط به کتب خاصه؛ ضمن اینکه این روایتی را که مصادر عامه به نقل از حضرت باقر علیه السلام به آن استناد می کنند به هیچ وجه در هیچ مدرک شیعی پیدا نمی شود، پس می توان در کل صدور آن تردید کرد، که این چه حدیثی است که از امام شیعیان صادر گشته و هیچ شیعه ای نقل نکرده اما کسانی که حضرت باقر علیه السلام را امام و حجت خدا نمی دانند و صرف اعتقادشان در حد فرزند پیامبر صل الله علیه وآله وسلم بودن است چنین روایتی را به آن حضرت منسوب و نقل کرده اند!!!

———————————————————–

[1] – وقيل: الذي جاء بالصدق رسول الله صل الله علیه وآله وسلم وصدق به أبو بكر،…

تفسير مجمع البيان ،الشيخ الطبرسي ، الناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات ، بيروت ، ج 8 ، ص 398 و 399..

و عن عروة بن عبد اللّه قال: سألت أبا جعفر محمّد بن علي (علیه السلام) عن حلية السيوف فقال: لا بأس به، قد حلى أبو بكر الصدّيق رضي اللّه عنه سيفه، قلت: فتقول: الصدّيق؟ قال: فوثب و ثبة و استقبل القبلة و قال: نعم الصدّيق، نعم الصدّيق، نعم الصدّيق فمن لم يقل له الصدّيق فلا صدّق اللّه له قولا في الدنيا و لا في الآخرة.

کشف الغمه، اربلی، ناشر: الرضي‌، ج2، ص685.

[2] – الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، شیخ مفید، ناشر:کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۱، ص۳۱.

[3] -شرح نهج البلاغه، ابن لبی الحدید،ناشر: کتابخانه آیة الله مرعشی، ۱۴۰۴، ج۱۳، ص۲۲۵.

[4] – مسند بزاز، بزاز، الناشر: مكتبة العلوم والحكم – المدينة المنورةف الطبعة: الأولى، (بدأت 1988م، وانتهت 2009م)ف عدد الأجزاء: 18، ج9، ص342.

معجم الکبیر، طبرانی، المحقق: حمدي بن عبد المجيد السلفي، دار النشر: مكتبة ابن تيمية – القاهرة، الطبعة: الثانية، عدد الأجزاء:25،ج6، ص269.

تاریخ دمشق، ابن عساکر،المحقق: عمرو بن غرامة العمروي، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، عام النشر: 1415 هـ – 1995 م، عدد الأجزاء: 80، ج42، ص41و42.

کفایة الطالب، گنجی شافعی، الناشر : دار إحياء تراث أهل البيت عليهم السلام، ج1،  ص187و188.

[5] – استیعاب، ابن عبدالبر، المحقق: علي محمد البجاوي، الناشر: دار الجيل، بيروت، الطبعة: الأولى، 1412 هـ – 1992 م، عدد الأجزاء: 4، ج4، ص1744.

[6] – کفایة الطالب، گنجی شافعی، الناشر : دار إحياء تراث أهل البيت عليهم السلام، ج1،  ص123و124.

[7] -مفاتیح الغیب، فخر رازی، الناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت، الطبعة: الثالثة – 1420 هـ، ج27، ص509.

 تاریخ دمشق، ابن عساکر،المحقق: عمرو بن غرامة العمروي، الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، عام النشر: 1415 هـ – 1995 م، عدد الأجزاء: 80، ج42، ص43و 313.

روح المعانی، الوسی، المحقق: علي عبد الباري عطية، الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة: الأولى، 1415 هـ، عدد الأجزاء: 16، ج8، ص460.

بحرالمحیط، ابوحیان، المحقق: صدقي محمد جميل، الناشر: دار الفكر – بيروت، الطبعة: 1420 هـ، ج9، ص253.

مناقب، خوارزمی، المحقق: الشيخ مالك المحمودي، الناشر: مؤسسة النشر الإسلامي، الطبعة: ٢، تاريخ النشر : ١٤١١ هـ.ق، ص310.

مناقب علی، ابن مردویه، تحقيق: جمعه ورتبه وقدم له : عبد الرزاق محمد حسين حرز الدين الطبعة: الثانية سنة الطبع: 1424 – 1382ش المطبعة: دار الحديث، ص321.

کنزل العمال، متقی هندی، المحقق: بكري حياني – صفوة السقا، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الطبعة الخامسة، 1401هـ/1981م، ج11، ص601.

فیض القدیر، مناوی، الناشر: المكتبة التجارية الكبرى – مصر، الطبعة: الأولى، 1356، عدد الأجزاء: 6، ج4، ص238.

جامع صغیر، سیوطی، ج1، ص7988.

[8] – درالمنثور، سیوطی، الناشر: دار الفكر – بيروت، عدد الأجزاء: 8، ج7، ص53.

[9] – المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا، الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة: الأولى، 1411 – 1990، عدد الأجزاء: 4، ج3، ص120.

تاریخ طبری، طبری، الناشر: دار التراث – بيروت، الطبعة: الثانية – 1387 هـ، عدد الأجزاء: 11 ، ج2،ص310.(عبارت اخر را ندارد)

تهذیب خصائص، نسائی، دارالکتب علمیه بیروت، ص20. .(عبارت اخر را ندارد)

سنن ابن ماجه، ابن ماجه قزوینی، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء الكتب العربية – فيصل عيسى البابي الحلبي، عدد الأجزاء: 2، ج1، ص44. .(عبارت اخر را ندارد)

کامل فی تاریخ، ابن اثیر، تحقيق: عمر عبد السلام تدمريف الناشر: دار الكتاب العربي، بيروت – لبنانف الطبعة: الأولى، 1417هـ / 1997م، عدد الأجزاء: 10، ج1، ص655. .(عبارت اخر را ندارد)

سنن کبری، نسائی، حققه وخرج أحاديثه: حسن عبد المنعم شلبي، أشرف عليه: شعيب الأرناؤوط، قدم له: عبد الله بن عبد المحسن التركي، الناشر: مؤسسة الرسالة – بيروت، الطبعة: الأولى، 1421 هـ – 2001 م، ج7، ص407.(عبارت اخر را ندارد)

الاحاد و مثانی، ابن ابی عاصم، المحقق: د. باسم فيصل أحمد الجوابرة، الناشر: دار الراية – الرياض، الطبعة: الأولى، 1411 – 1991، عدد الأجزاء: 6، ج1، ص148.

مصنف، ابن ابی شیبه، المحقق: كمال يوسف الحوت، الناشر: مكتبة الرشد – الرياض، الطبعة: الأولى، 1409، عدد الأجزاء: 7، ج6، 368.

تذکرة الخواص، سبط بن جوزی، ص103.

البدایه و النهایه، ابن کثیر، تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي|، الناشر: دار هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، الطبعة: الأولى، 1418 هـ – 1997 م، سنة النشر: 1424هـ / 2003م، عدد الأجزاء:21، ج4، ص66.

[10] – الموضوعات، ابن جوزی، الناشر: محمد عبد المحسن صاحب المكتبة السلفية بالمدينة المنورة، الطبعة: الأولى، جـ 1، 2: 1386 هـ – 1966 م، ج1، ص327.

قلت: هذا باطل، والمتهم به حسين.

میزان الاعتدال، ذهبی، تحقيق: علي محمد البجاوي، الناشر: دار المعرفة للطباعة والنشر، بيروت، الطبعة: الأولى، 1382 هـ – 1963 م، عدد الأجزاء: 4 ، ج1، ص540

قالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بن حميل وَهَذَانِ خبران باطلان موضعان لَا شَكَّ فِيهِ وَلَهُ مِثْلَ هَذَا أَشْيَاءُ كَثِيرَةٌ يَطُولُ الْكِتَابُ بِذِكْرِهَا

المجروحین، ابن حبان، المحقق: محمود إبراهيم زايد، الناشر: دار الوعي – حلب، الطبعة: الأولى، 1396هـ، عدد الأجزاء: 3 ،  ج2، ص116.

وَفِيهِ عَلِيُّ بْنُ جَمِيلٍ الرَّقِّيُّ، وَهُوَ ضَعِيفٌ.

مجمع الزوائد، هیثمی، المحقق: حسام الدين القدسي، الناشر: مكتبة القدسي، القاهرة، عام النشر: 1414 هـ، 1994 م، عدد الأجزاء: 10، ج9، ص58.

وفيه محمد بن عامر كذاب.

کنزل العمال، متقی هندی، المحقق: بكري حياني – صفوة السقا، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الطبعة الخامسة، 1401هـ/1981م، ج13، ص236.

فَإِنَّهُ حَدِيثٌ ضَعِيفٌ، فِي إِسْنَادِهِ مَنْ تُكُلِّمَ فِيهِ، وَلَا يَخْلُو مِنْ نَكَارَةٍ.

البدایه و النهایه، ابن کثیر، تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركيف الناشر: دار هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، الطبعة: الأولى، 1418 هـ – 1997 م، سنة النشر: 1424هـ / 2003م، عدد الأجزاء:21، ج10، ص366.

[11] – مثلاً در تفاسیر شیعه آمده که علی (رضی الله عنه) فرمود: «مراد از «والذى جاء بالصدق» رسول خداست و مراد از «صدّق به» أبوبکر صدّیق است که او را تصدیق نمود»

[12] – تفسير مجمع البيان ،الشيخ الطبرسي ، الناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات ، بيروت ، ج 8 ، ص 398 و 399.

[13] – کشف الغمه، اربلی، ناشر: الرضي‌، ج2، ص685.