در آیه ولایت«و» عطف است و شامل همه مومنین است و اختصاصی به علی(علیه السلام) ندارد!

بیان شبهه:

عامّه ادعا می کنند: «واو در جمله «وَ هُم رَاکِعُونَ» حالیه نیست. زیرا اصل در معنای واو، عطف است. بنابراین در این آیه نیز واو عاطفه بوده و معنای آیه این است: «… مؤمنانی که نماز را اقامه کرده، زکات می دهند و در نمازشان رکوع انجام می دهند.» بر این اساس، آیه اشاره به همه مؤمنانی  دارد که نماز و زکات را انجام می دهند. اگر سؤال شود: چرا رکوع ذکر شده است؟ می گوییم: زیرا نماز سایر ادیان بر خلاف نماز مسلمانان، رکوع ندارد. بنابراین به جهت تأکید، ذکر گردیده است.»

پاسخ شبهه:

اولاً: اگر واو عاطفه باشد، جمله «وَ هُم رَاکِعُونَ» تأکیدی خواهد بود، زیرا جمله «الَّذینَ یُقِیمُونَ الصَّلاۀَ» اشاره به رکوع دارد. با توجّه به آن که در هر تکلّمی اصل بر تأسیس معنای جدید است، نه تأکید معنای موجود؛ لذا حمل جمله «وَ هُم رَاکِعُونَ» بر معنای تأکید، خلاف اصل می باشد. اگر بتوانیم آن را بر تأسیس معنای جدیدی حمل کنیم، اولی است.

ثانیاً: در وصف مذکوردر آیه، سه جمله آمده است: «الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ» ، «يُؤْتُونَ الزَّكَاةَ» و «هُمْ رَاكِعُونَ». دو جمله اول فعلیّه و جمله آخر اسمیّه است. چرا جمله سوم هم فعلیّه نیامده است؟ در کلام فصیح، عدول از جمله فعلیّه به اسمیّه باید بر طبق حکمت انجام شود. اگر قرار بود از همان جنس معنای دو جمله قبل، در جمله سوم نیز مطرح شود، باید جمله سوم هم فعلیّه می آمد. با بررسی استعمالات جمله در زبان عربی، در می یابیم: تنها سببی که می تواند به خاطر آن، جمله اسمیه آورده شده باشد، این است که با جمله اسمیّه حالت و چگونگی انجام فعل در جملات قبل بیان شود. یعنی جمله اسمیّه آمده تا حالیّه باشد. پس واو درقبل از این جمله، حالیّه است، نه عاطفه.

به عبارت دیگر، چون معنای جمله سوم نمی تواند در ردیف معنای دو جمله قبل باشد و هیچ احتمال دیگری غیر از جمله حالیّه برای آن متصوّر نیست، پس جمله و واو قبل از آن حالیّه  است.

ثالثاً: مفسّر ادبی عامّه، زمخشری، با آن که در مورد متعلّق حال، احتمالاتی را بیان نموده ولی در مورد واو، هرگز احتمال دیگری غیر از واو حالیّه نداده است. او می نویسد:

• «و هم راكعون» الواو فيه للحال؛ أي: يعملون ذلك في حال الركوع ـ و هو الخشوع و الاخبات و التواضع لله ـ إذا صلوا و إذا زكوا . و قيل هو حال من يؤتون الزكاة بمعنى يؤتونها في حال ركوعهم في الصلاة و أنها نزلت في علي كرم الله وجهه حين سأله سائل و هو راكع في صلاته فطرح له خاتمه كأنه كان مرجا في خنصره.^[1]

——————————————————————

[1] – تفسیر کشاف، زمخشری،  الناشر: دار الكتاب العربي – بيروت، الطبعة: الثالثة – 1407 هـ، عدد الأجزاء: 4، ج1، ص649.